Letnie i Jesienne Szkoły Architektury to interdyscyplinarne warsztaty organizowane od 1991 r. pod kierunkiem prof. Zbigniewa Bacia, które mają na celu m.in. zwrócenie uwagi społeczeństwa na zagadnienia humanizacji środowiska mieszkaniowego oraz jakości życia w ujęciu interdyscyplinarnym.
I Jesienna Szkoła Architektury i Warsztaty inwentaryzacyjno-projektowe zorganizowane zostały przez Katedrę Architektury i Urbanistyki na Wydziale Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska UZ, Dyrekcję Parku Narodowego Gór Stołowych we współpracy z Kołem Naukowym Studentów kierunku Architektura i Urbanistyka WBAiIŚ UZ „ Architektura w przestrzeni zrównoważonej ”  w dniach 23-26 września bieżącego roku w miejscowości Pasterka, k. Karłowa. Tegoroczna edycja zorganizowana jest szesnastą z kolei i trzecią tego rodzaju imprezą organizowaną przez Uniwersytet Zielonogórski. Wzięło
w niej udział 6 studentów kierunku Architektura i Urbanistyka pod kierunkiem prof. dr inż. arch. Zbigniewa Bacia i mgr inż. arch. Justyny Juchimiuk.

Pasterka jest maleńką miejscowością na południu Polski w województwie dolnośląskim. Znajduje się ona w Górach Stołowych i sąsiaduje bezpośrednio z granicą polsko-czeską. Wieś leży na wysokości 680-720m n. p. m., u podnóża masywu Szczelińca. Pierwsze wzmianki o tym miejscu pochodzą z XV w. Obecnie znajduje się tu 12 budynków mieszkalnych, prowadzona jest również agroturystyka. Jest to niezwykle ciche i spokojne miejsce, gdzie od pięknych i urokliwych krajobrazów nie odciągnie nas nawet telefon komórkowy, gdyż w tej okolicy nie ma zasięgu. Można tu nareszcie  odpocząć od uzależnień XXIw. Do tej miejscowości „na końcu świata” zjeżdżają liczne wycieczki, by móc wspinać się na pobliskie szlaki górskie. Ciekawostką jest to, że Pasterka jako miejscowość znajdująca się w całości na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych nie może się już bardziej rozbudować, z uwagi na obowiązujące zapisy
i regulacje chroniące dobro narodowe jaki jest środowisko przyrodnicze.

Nasza sześcioosobowa grupa wraz z prof. dr inż. arch. Zbigniewem Baciem oraz mgr inż. arch. Justyną Juchimiuk przyjechała tu na warsztaty architektoniczne, w celu zinwentaryzowania gospodarstwa Pasterka 15 składającego się z domu mieszkalnego połączonego z częścią gospodarską oraz stodołą. Obiekt jest własnością Parku Narodowego Gór Stołowych. Obecnie planowane jest zaadaptowanie go na Muzeum Osadnictwa. Dzięki umiejscowieniu przy samym szlaku turystycznym taki charakter budynków ma duży potencjał.

Pomimo upływu lat, w czasie których budynki podlegające inwentaryzacji nie były eksploatowane, zachowały się w bardzo dobrym stanie. Dom mieszkalny połączony jest z częścią gospodarczą, całość jest na rzucie prostokąta. Elewacje składają się z kamiennych bloków i drewnianych ścian. Znajduje się tu wiele otworów okiennych
i drzwiowych, często zwieńczonych łukami.  Pokoje są ze sobą połączone amfiladowo. Dużą część domu zajmują dawne pomieszczenia dla zwierząt. Jako ich posadzkę zastosowano bale, pod którymi znajduje się zbiornik i odpływ na odchody zwierząt, co bardzo ułatwiało i przyspieszało pracę gospodarzy. Dawne kamienne koryta dla zwierząt są tam również do dnia dzisiejszego. Obiekt posiada stropy odcinkowe, na strychu trzeba zachować szczególną ostrożność, ze względu na pogorszony stan techniczny, w niektórych jego częściach.

Stodoła jest bardzo obszerna, zbudowana z drewna z kamiennymi kolumnami konstrukcyjnymi. Strych posiada górną część, która obecnie jest niedostępna. Stodoła znajduje się wyżej niż dom mieszkalny, różnica wysokości jest wyraźnie widoczna w ukształtowaniu wewnętrznego podwórza znajdującego się między obiektami.

Nasza praca polegała na dokonaniu pomiarów inwentaryzacyjnych wszystkich obiektów zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz, całego gospodarstwa oraz rzędnych wysokościowych w terenie. Na wykonanych odręcznych szkicach zaznaczaliśmy poszczególne wymiary, następnie wprowadzaliśmy wszystkie dane do programów typu CAD, uzyskując cyfrową wersję dokumentacji. Tak powstały rzuty wszystkich kondygnacji budynków, elewacje, przekroje, obiekty w 3D oraz inne potrzebne nam do pracy elementy. Poza sporządzeniem rysunków technicznych naszym zadaniem były również  rysunki odręczne wykonane w plenerze oraz tzw.mapy mentalne. W ramach dokumentowania stanu technicznego obiektów została wykonana również dokumentacja fotograficzna oraz karty obiektów dla całej miejscowości Pasterka.

Druga część naszej pracy polegała na stworzeniu koncepcji jak takie obiekty mogą być zaadaptowane na potrzeby muzeum. Ważne jest zachowanie w dużym stopniu pierwotnej formy obiektów z poszanowaniem tutejszej kultury i tradycji. Równocześnie warto zastosować dzisiejsze technologie
i połączyć budynki w sposób nowoczesny, by dostosować do obecnych wymogów i warunków technicznych. Obiekt powinien zwracać na siebie uwagę turystów i jednocześnie zachęcać ich do wejścia, odpoczynku i obejrzenia czasowych wystaw przedstawiających okoliczne dziedzictwa kulturowe.

Dzięki takim inicjatywom otaczająca nas przestrzeń jest coraz piękniejsza i coraz bardziej dostępna, otwarta dla wszystkich. Adaptując stare obiekty do nowych funkcji pozwalamy przetrwać dawnemu wzornictwu, technice i tradycji, oraz ratujemy takie budynki przed samoistnym zniszczeniem. Ważne abyśmy nie zawsze skazywali potencjalnie zniszczone obiekty na zburzenie, rozbiórkę. Często można stworzyć w nich przestrzenie dostosowane do obecnych potrzeb o niesamowitym i niepowtarzalnym klimacie oraz formie architektonicznej.

Autorka:
inż. arch. Agnieszka Aksamitowska
studentka I roku, studiów II stopnia
na kierunku Architektura i Urbanistyka WBAiIŚ UZ
Członkini Koła Naukowego Studentów kierunku AIU WBAiIŚ UZ
„Architektura w przestrzeni zrównoważonej”